سیکلوهگزانون مایعی شفاف و روغنی است که رنگ آن از بیرنگ تا زرد روشن متغیر بوده و بوی تند و مشخصی دارد. این ماده شیمیایی از خانواده کتونهاست و به مقدار کمی در آب حل میشود، اما با بسیاری از حلالهای آلی قابل ترکیب است. منبع طبیعی آن نفت خام است، اما امروزه بیشتر به صورت مصنوعی و در مقیاس بزرگ تولید میشود. اهمیت اصلی سیکلوهگزانون به دلیل نقش آن در تولید الیاف نایلون است.
خواص فیزیکی و شیمیایی سیکلوهگزانون
روشهای تولید سیکلوهگزانون
ایمنی، خطرات و نگهداری سیکلوهگزانون
کاربردهای صنعتی سیکلوهگزانون
بازار و اهمیت اقتصادی سیکلوهگزانون
خواص فیزیکی و شیمیایی سیکلوهگزانون
✅جرم مولکولی: حدود 98 گرم بر مول
✅نقطه جوش: حدود 156 درجه سانتیگراد
✅نقطه ذوب: حدود منفی 16 درجه سانتیگراد
✅چگالی: نزدیک به 0.94 گرم بر سانتیمتر مکعب
✅میزان انحلالپذیری در آب: کم
✅نقطه اشتعال: حدود 44 درجه سانتیگراد
این خواص نشان میدهند که سیکلوهگزانون یک ماده نسبتاً فرّار و قابلاحتراق است و باید در شرایط کنترلشده استفاده شود.
روشهای تولید سیکلوهگزانون
برای تولید سیکلوهگزانون در صنعت چند روش رایج وجود دارد، از جمله:
✅تبدیل فنل به سیکلوهگزانون با کمک کاتالیست
✅اکسیداسیون سیکلوهگزان در حضور فلزات کاتالیستی
✅تبدیل الکل سیکلوهگزانول به سیکلوهگزانون
به دلیل مصرف گسترده این ماده در صنایع مختلف، این فرآیندها در مقیاس بسیار بزرگ و صنعتی انجام میشوند.
ایمنی، خطرات و نگهداری سیکلوهگزانون
سیکلوهگزانون مادهای قابلاحتراق است و بخارات آن میتوانند در دمای محیط شعلهور شوند. این بخارات از هوا سنگینترند و ممکن است به سمت منبع آتش حرکت کنند.
اثرات احتمالی بر سلامت:
✅ایجاد سردرد، سرگیجه و حالت تهوع در اثر استنشاق
✅تحریک پوست، چشم و مجاری تنفسی در صورت تماس مستقیم
نکات ایمنی:
✅استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند دستکش و عینک
✅نگهداری در مکان خنک، خشک و دارای تهویه مناسب
✅جلوگیری از ورود ماده به فاضلاب و منابع آب
کاربردهای صنعتی سیکلوهگزانون
سیکلوهگزانون بیشتر در صنایع نساجی و شیمیایی کاربرد دارد. اصلیترین مصرف آن در تولید نایلون است.
دیگر کاربردها شامل:
✅تولید رنگها، داروها، آفتکشها و علفکشها
✅استفاده به عنوان حلال در رزینها، پلیمرها، لاکها و چربیزداها
✅ساخت چسبها، پوششهای صنعتی، سوختها و مواد شیمیایی آزمایشگاهی
✅حضور در برخی محصولات مصرفی مانند رنگها، مبلمان، لوازم خودرو و تجهیزات الکترونیکی
بازار و اهمیت اقتصادی سیکلوهگزانون
تقاضا برای سیکلوهگزانون به ویژه در آسیا و بهطور خاص در چین رو به افزایش است، زیرا صنعت نایلون همچنان در حال رشد میباشد. بسیاری از کارخانههای جدید برای پاسخگویی به این نیاز در سالهای اخیر راهاندازی شدهاند. از آنجا که بیش از 70 درصد کاپرولاکتام (ماده اولیه نایلون 6) از سیکلوهگزانون تولید میشود، این ترکیب شیمیایی یکی از محصولات کلیدی در زنجیره تأمین صنعت نساجی و پلاستیک به شمار میرود.
